دکتر عطاء الرحمان نوشت: در این دنیای پرشتاب که نوآوری در هر عرصه‌ای انقلاب به پا کرده است، اکنون زمان آن فرا رسیده است که به پیشرفت ‌های اخیر علمی نگاهی بیندازیم و بررسی کنیم که این اختراعات تا چه اندازه می‌توانند زندگی ما را دگرگون سازند. در این مقاله، به تحولات انقلابی در حوزه‌ های پزشکی، کشاورزی و ژنتیک خواهیم پرداخت؛ تحولاتی که می ‌توانند در مقابله با بیماری ‌ها، ریشه‌کن کردن سوء تغذیه، کاهش تغییرات اقلیمی و ترویج سبک زندگی پایدار نقش بسزایی ایفا کنند.

انقلاب در پزشکی:

     در حوزه پزشکی، انقلابی فکری در حال وقوع است، جایی که فناوری‌ های نوین، مراقبت ‌های بهداشتی را به شیوه ‌هایی نوین ارائه می ‌دهند. در این میان، فناوری واکسن mRNA، نشان‌دهنده‌ی یک تحول بزرگ است. این واکسن‌ ها با استفاده از RNA پیام‌ رسان مصنوعی، سلول ‌ها را تحریک می‌کنند تا پروتئین ‌هایی بسازند که موجب واکنش ایمنی در بدن می ‌شود. این روش، راه ‌حلی سریع ‌تر و قابل سنجش‌تر برای پیشگیری از بیماری ‌ها ارائه می ‌دهد. پس از موفقیت در مقابله با کووید-۱۹، اکنون واکسن ‌هایی برای مالاریا، آنفلوآنزا، سرطان و بیماری ‌های خودایمنی نیز در حال توسعه هستند. با این حال، قیمت بالا و نیاز به زنجیره سرد از جمله موانعی هستند که دسترسی برابر به این واکسن ‌ها را در کشورهای فقیر محدود می‌سازند. به ‌همین‌ ترتیب، فناوری ویرایش ژن کریسپر-کس ۹ نیز یکی دیگر از اختراعات انقلابی محسوب می ‌شود که امکان ایجاد تغییرات در DNA را فراهم می‌ سازد. از درمان بیماری ‌های ارثی مانند کم‌ خونی سلول داسی ‌شکل گرفته تا ایجاد مقاومت در محصولات کشاورزی، کاربردهای گسترده ‌ای برای این فناوری وجود دارد. اگرچه آزمایش ‌های بالینی برای درمان نابینایی و ضعف عضلات در حال انجام هستند، اما به دلیل نگرانی ‌های اخلاقی، نیاز به مقررات سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد تا از سوءاستفاده ‌های احتمالی جلوگیری شود.

     هوش مصنوعی نیز تشخیص ‌های پزشکی را به ‌طرز شگفت ‌انگیزی متحول ساخته است. با تحلیل داده‌های وسیع، این فناوری الگوهای بیماری را شناسایی و نتایج را پیش‌ بینی می‌کند. نرم ‌افزارهایی مانند دیپ ‌مایند و آلفافولد ساختار پروتئین‌ها را پیش ‌بینی کرده و در رادیولوژی، مسیرهای درمانی شخصی‌سازی ‌شده را هموار می ‌سازند. درمان CAR-T نیز نوعی ایمنی‌درمانی است که در آن سلول ‌های T بیمار به ‌صورت ژنتیکی اصلاح می ‌شوند تا قادر به حمله به سلول ‌های سرطانی باشند. این روش در برخی از سرطان ‌های خونی، بیش از ۸۰٪ موفقیت داشته و اکنون برای تومورهای جامد نیز در حال توسعه است.

انقلاب در کشاورزی:

      در کشاورزی نیز فناوری ‌های نوینی در حال ظهورند که می ‌توانند در مواجهه با تغییرات اقلیمی و فشار ناشی از افزایش جمعیت مؤثر باشند. محصولات اصلاح ‌شده با استفاده از فناوری کریسپر مانند برنج مقاوم به خشکسالی و برنج طلایی غنی از مواد مغذی، با مصرف کمتر مواد شیمیایی، بازده بالاتری دارند. البته هنوز شک و تردید عمومی و موانع قانونی بر سر راه استفاده گسترده از این محصولات وجود دارد. کشاورزی عمودی نیز گامی انقلابی است که در آن با استفاده از هیدروپونیک و نور LED، محصولات در محیطی کنترل ‌شده کشت می ‌شوند. این روش مصرف آب را تا ۹۰٪ کاهش داده، محصولاتی عاری از مواد شیمیایی تولید می‌کند و امکان تولید سالانه محصولات را فراهم می‌ سازد، هرچند مصرف بالای انرژی یکی از چالش‌های آن است. گیاهانی که قادر به جذب نیتروژن از هوا هستند، نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش داده و باعث کاهش آلودگی محیطی و بهبود سلامت خاک می ‌شوند. به همین ‌ترتیب، گیاهانی مانند گندم چندساله که توانایی ذخیره کربن در خاک دارند، در بهبود شرایط زیست ‌محیطی مؤثر واقع می‌ شوند.

     گوشت تولید شده در آزمایشگاه و پروتئین‌ های گیاهی جایگزین، راه‌ حلی برای حل مشکلات زیست ‌محیطی و اخلاقی مربوط به دام‌ پروری فراهم می ‌کنند. گوشت مصنوعی تا ۹۶٪ از گازهای گلخانه ‌ای را کاهش می‌ دهد و مصرف زمین و آب را نیز به ‌طور قابل ‌توجهی پایین می ‌آورد. کشاورزی دقیق نیز با بهره ‌گیری از هوش مصنوعی، آبیاری، کنترل آفات و مصرف کود را بهینه می ‌سازد. پهپادها و حسگرهای هوشمند، نظارت بر محصولات را مؤثرتر کرده ‌اند. استفاده از آفت‌کش‌ها و محرک ‌های زیستی به‌ جای مواد شیمیایی سنتی، به حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی کمک می ‌کند. بذرهای مقاوم به تغییرات آب ‌و هوایی نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی، به ‌ویژه در مناطق مستعد نوسانات جوی، ایفا می ‌کنند.

انقلاب در ژنتیک:

    ژنتیک، دانشی است که به درک رازهای بنیادی زندگی می ‌پردازد. پروژه ژنوم انسانی نسخه 2.0، انقلابی در فهم بیماری‌ های ژنتیکی و زیست ‌شناسی تکاملی به ‌وجود آورده است. ژنتیک مصنوعی نیز راه را برای تحقیق در زمینه تولید داروها، سوخت ‌های زیستی و فرآیند های صنعتی با استفاده از DNA و زیست ‌شناسی مصنوعی هموار کرده است. ژنتیک جمعیتی، با بررسی ساختار ژنتیکی اقوام مختلف، تفاوت در حساسیت به بیماری ‌ها و پاسخ به داروها را آشکار ساخته و به کاهش نابرابری ‌های بهداشتی کمک کرده است. تحلیل داده‌ های ژنومی تقویت‌ شده با هوش مصنوعی، کشف بیماری ‌های نادر و مطالعات تکاملی را تسریع کرده است. ژنتیک تک‌ سلولی نیز با بررسی سلول ‌ها به‌ صورت جداگانه، به درک پیچیدگی‌ های سرطان و بیماری ‌های عصبی کمک می‌کند. درمان‌های شخصی‌سازی‌شده که مبتنی بر تعیین توالی کامل ژنتیکی هستند، به‌ویژه در درمان سرطان و بیماری‌ های ارثی، امکان ارائه درمان ‌های خاص براساس نقشه ژنتیکی بیمار را فراهم کرده ‌اند.

نتیجه‌گیری:

     دستاوردهای شگرف در حوزه ‌های پزشکی، کشاورزی و ژنتیک، افق ‌های نوینی را پیش روی بشریت گشوده ‌اند. این پیشرفت ‌ها نه ‌تنها پاسخ ‌هایی برای چالش ‌های فوری مانند بیماری، امنیت غذایی و حفاظت از محیط ‌زیست فراهم می ‌کنند، بلکه سبک زندگی، روش ‌های کاری و رابطه انسان با زمین را نیز دگرگون می ‌سازند. کشورهایی که در آموزش باکیفیت، علم، فناوری، نوآوری و تحقیق سرمایه ‌گذاری می‌کنند، در حال کسب صدها میلیارد دلار صادرات هستند. افسوس که پاکستان هنوز درگیر اقتصادی مبتنی بر منابع طبیعی است، درحالی‌که فرصت‌ های واقعی در اقتصاد دانایی ‌محور و فناوری‌ محور نهفته است.[1]

منابع: